समास आणि विग्रह तसेच कर्मधारय समास हे विषय आधी समजून घ्यावेत जेणेकरून समासाचे प्रकार समजून घेणे अधिक सोपे होईल.
विशेषण - उभयपद कर्मधारय समास
ज्या कर्मधारय समासातल्या सामासिक शब्दातील दोन्ही पदे विशेषण असतात, त्या समासाला विशेषण - उभयपद कर्मधारय समास असे म्हणतात.
विशेषण - उभयपद कर्मधारय समासाची काही वैशिष्ट्ये
- विशेषण - उभयपद कर्मधारय समास हा कर्मधारय समासाचा एक प्रकार आहे.
- या समासामधील दोन्ही पदे विशेषण असतात.
- या समासामधील दोन्ही पदे एकाच विभक्तीत म्हणजेच प्रथमा विभक्तीत असतात.
उदाहरणार्थ,
उदाहरण क्र. १
लालभडक = लाल असा भडक
लालभडक हा एक सामासिक शब्द आहे, तर लाल असा भडक हा त्याचा विग्रह आहे.
या सामासिक शब्दातील पहिले पद ‘लाल’ हे विशेषण आहे.
तसेच, यामधील दुसरे पद ‘भडक’ हेसुद्धा एक विशेषण आहे.
त्यामुळे या समासास विशेषण - उभयपद कर्मधारय समास असे म्हणतात.
उदाहरण क्र. २
पांढराशुभ्र = पांढरा असा शुभ्र
पांढराशुभ्र हा एक सामासिक शब्द आहे, तर पांढरा असा शुभ्र हा त्याचा विग्रह आहे.
या सामासिक शब्दातील पहिले पद ‘पांढरा’ हे विशेषण आहे.
तसेच, यामधील दुसरे पद ‘शुभ्र’ हेसुद्धा एक विशेषण आहे.
त्यामुळे या समासास विशेषण - उभयपद कर्मधारय समास असे म्हणतात.
उदाहरण क्र. ३
काळाकुट्ट = काळा असा कुट्ट
काळाकुट्ट हा एक सामासिक शब्द आहे, तर काळा असा कुट्ट हा त्याचा विग्रह आहे.
या सामासिक शब्दातील पहिले पद ‘काळा’ हे विशेषण आहे.
तसेच, यामधील दुसरे पद ‘कुट्ट’ हेसुद्धा एक विशेषण आहे.
त्यामुळे या समासास विशेषण - उभयपद कर्मधारय समास असे म्हणतात.
उदाहरण क्र. ४
श्यामसुंदर = श्याम असा सुंदर
श्यामसुंदर हा एक सामासिक शब्द आहे, तर श्याम असा सुंदर हा त्याचा विग्रह आहे.
या सामासिक शब्दातील पहिले पद ‘श्याम’ हे विशेषण आहे.
तसेच, यामधील दुसरे पद ‘सुंदर’ हेसुद्धा एक विशेषण आहे.
त्यामुळे या समासास विशेषण - उभयपद कर्मधारय समास असे म्हणतात.
उदाहरण क्र. ५
हिरवागार = हिरवा असा गार
हिरवागार हा एक सामासिक शब्द आहे, तर हिरवा असा गार हा त्याचा विग्रह आहे.
या सामासिक शब्दातील पहिले पद ‘हिरवा’ हे विशेषण आहे.
तसेच, यामधील दुसरे पद ‘गार’ हेसुद्धा एक विशेषण आहे.
त्यामुळे या समासास विशेषण - उभयपद कर्मधारय समास असे म्हणतात.