अवतरणचिन्ह
( ‘ ’ ) आणि ( “ ” ) हि दोन्हीही अवतरणचिन्हे आहेत.
अवतरणचिन्हे हि मराठी व्याकरणातील विरामचिन्हांचा एक भाग आहेत.
मराठी व्याकरणातील एखाद्या शब्दावर किंवा शब्दसमूहावर जोर द्यावयाचा असल्यास अवतरणचिन्हाचा उपयोग केला जातो.
तसेच, दुसऱ्या व्यक्तीचे विचार जसेच्या तसे लिहावयाचे असल्यास अवतरणचिन्हाचा उपयोग केला जातो.
मराठी व्याकरणामध्ये अवतरणचिन्हांचे एकूण दोन प्रकार आहेत.
१. एकेरी अवतरणचिन्ह
मराठी वाक्यातील एखादा शब्दावर किंवा शब्दसमूहावर जोर द्यावयाचा असल्यास एकेरी अवतरणचिन्हाचा ( ‘ ’ ) उपयोग केला जातो.
ज्या शब्द किंवा शब्दसमूहावर जोर द्यावयाचा असतो, त्याच्या सुरूवातीला आणि शेवटी अशा दोन्ही बाजूस एकेरी अवतरणचिन्ह वापरले जाते.
उदाहरणार्थ,
उदाहरण क्र. १
‘सिंहगड’ हा माझा सर्वात आवडता किल्ला आहे.
वरील वाक्यामध्ये सिंहगड या शब्दावर जोर देण्यासाठी एकेरी अवतरणचिन्ह ( ‘ ’ ) वापरले आहे.
उदाहरण क्र. २
जयपूरला ‘गुलाबी शहर’ असेही म्हणतात.
वरील वाक्यामध्ये गुलाबी शहर या शब्दसमूहावर जोर देण्यासाठी एकेरी अवतरणचिन्ह ( ‘ ’ ) वापरले आहे.
उदाहरण क्र. ३
आग्रा शहरामध्ये ‘ताजमहाल’ आहे.
वरील वाक्यामध्ये ताजमहाल या शब्दावर जोर देण्यासाठी एकेरी अवतरणचिन्ह ( ‘ ’ ) वापरले आहे.
२. दुहेरी अवतरणचिन्ह
मराठी व्याकरणामध्ये एखाद्या दुसऱ्या व्यक्तीचे विचार किंवा त्याने बोललेले वाक्य जसेच्या तसे लिहावयाचे असल्यास दुहेरी अवतरणचिन्हाचा ( “ ” ) उपयोग केला जातो.
जे विचार किंवा वाक्य लिहावयाचे असते, त्याच्या सुरूवातीला आणि शेवटी अशा दोन्ही बाजूस दुहेरी अवतरणचिन्ह वापरले जाते.
उदाहरणार्थ,
उदाहरण क्र. १
तो म्हणाला, “उद्या मी कामावर येणार नाही.”
वरील वाक्यामध्ये उद्या मी कामावर येणार नाही हे वाक्य जसेच्या तसे लिहिण्यासाठी दुहेरी अवतरणचिन्ह ( “ ” ) वापरले आहे.
उदाहरण क्र. २
गुरूजी म्हणाले, “दोन दिवसांनी परीक्षेचा निकाल आहे.”
वरील वाक्यामध्ये दोन दिवसांनी परीक्षेचा निकाल आहे हे गुरूजींनी बोललेले वाक्य जसेच्या तसे लिहिण्यासाठी दुहेरी अवतरणचिन्ह ( “ ” ) वापरले आहे.
उदाहरण क्र. ३
बाबा म्हणाले, “आपण यावर्षी दिवाळीला घरीच कंदील बनवूया.”
वरील वाक्यामध्ये आपण यावर्षी दिवाळीला घरीच कंदील बनवूया हे बाबांनी बोललेले वाक्य जसेच्या तसे लिहिण्यासाठी दुहेरी अवतरणचिन्ह ( “ ” ) वापरले आहे.